het hele verhaal in een keer!

Cuba
We komen aan op het vliegveld van Varadero, waar Ton zijn fruit moet inleveren, het kan niet geimporteerd worden. De vriendelijke ambtenaar had vooral interesse in het biologische appeltje. Later ervaren we dat er geen appels zijn op Cuba maar een overvloed aan ander heerlijk fruit.
We gaan rechtstreeks met de taxi naar Matanzas, een armoedige stad waar we in Hostal Azul intrekken. Het is zaterdag en we hebben nog geen Cubaans geld. We snakken naar een koud biertje in de hitte. Onze Euro's leiden tot wat consternatie als we willen afrekenen wat we al besteld hadden. Maar we krijgen hulp van diverse mensen. De volgende dag wisselen we een grote hoeveelheid in Cubaanse dollars en ook gewone peso's. 's Middags brengt onze huisbaas ons naar het strand waar we snorkelen en een strandfeestje zien ontstaan met reggeaton, rum en varken aan het spit. Nog maar even rustig aan doen. De volgende ochtend gaan we naar Havana, waar we vier nachten blijven. We trekken in bij Mari en Miguel, een lief echtpaar met kamers in het centrum. Ze hebben ook een heel aardige zoon, die ballet studeert. Hij regelt voor ons een uitstekende salsalerares, en doet zijn best om de tas met schoenen terug te krijgen die Carla in de bus liet liggen. Het duurt even voordat Carla het verlies van haar Tefa's en pijnlijke tenen te boven is. Na een dagje lopen langs de meest interessante architectuur eten we in La Guarida. Dat is een bekend restaurant op de tweede verdieping van een stadspaleisje. Beneden is het nog meer een bouwval zoals heel veel panden in dit deel van Havana.
De eerste volle dag in Havana lopen we naar Vedado. Dit is het stadsdeel dat in de jaren 50 en later gebouwd is met de luxe hotels die na de revolutie in staatsverblijven veranderden. We gaan in de rij staan voor een volksijsje in de grote salon Coppelia, een betaalbaar en verantwoord uitje voor de werkende massa. Hier ligt ook de universiteit en het plein van de revolutie met de bekende koppen van Che en Fidel tegen versleten kantoorgevels.
Daarna dansles van Juliette, ze is zeer serieus en niet gauw tevreden. We beperken ons tot het perfectioneren van de Cubaanse basics.
Mede vanwege Carla's voetjes bestellen we de volgende dag een rondrit in zo'n typische oude auto van voor de revolutie. Mooi opgeknapt met een Hondamotor er in, zodat we nog niet het gevoel hebben een echte vervuiler te worden. Maar wel aardig wat kilometers gemaakt en 's middags ook nog ermee naar het strand gebracht. s' Avonds naar de casa de musica met dansshow en DJ. De volgende dag doen we het oudste stuk van de stad nog eens te voet.
Eten doen we vaak in de Casa, waar meestal overvloedig en goed gekookt wordt. Toch is er op Cuba geen echte cultuur waarbij je lang aan tafel blijft eten en drinken. Daarvoor is het nog teveel een eerste levensbehoefte. Voor de gewone Cubaan is alleen op Cuba geproduceerd voedsel en drinken goed bereikbaar: een beperkt assortiment. Wel super fruit en enorme kreeften en garnalen. Voorstanders van "voedsel uit de regio", ga een paar weken tussen de Cubanen zitten en je ervaart de beperkingen. En dan heb je als rijke toerist nog veel meer mogelijkheden dan de Cubaan die met 15-20 euro per maand moet rondkomen.

Vrijdag gaan we naar het westen, naar het mooi gelegen plaatsje Vinales is de provincie Pinar del Rio. Hier wordt tabak en koffie geteeld in een bijzonder landschap. We zien hoe aan de keukentafel een sigaar wordt gerold en nemen een trekje. Zaterdagavond is het bal op het dorpsplein en zingen lokale talenten in de Casa de Musica. We doen wat aan partnerruil met een zeer enthousiast Cubaans stel op de dansvloer. Die dag vindt in Havana de grote parade plaats en een toespraak van Raul Castro voor het volkscongres. We krijgen er op tv en uit de partijkrant wat van mee.
Zondag maken we een grote reis oostwaarts naar Trinidad. Het is wel een mooi historisch stadje en je zit hier meer tussen de toeristen. We beklimmen de heuvel met zendmast bij de stad en worden door iemand van de televisie uitgebreid geinformeerd over de stad en omgeving. We bezoeken ook een fabriekje voor keramiek. 's Middags gaan we met de fietstaxi naar het strand en lopen terug.
De volgende dag een stadje verder, minder toeristisch Sanctispiritu. We hebben een heel groot oud huis ter beschikking. De kamers zijn vijf meter hoog. Er zijn overal en elke avond wel Casa's met muziek. Echt super gedanst wordt er niet.
Is Cuba milieuvriendelijk? Het autogebruik is heel laag en er zijn ook geen motorfietsen zoals in Azie. Er wordt veel gefietst. Helaas alleen kunnen we nergens een fiets huren. Cuba gaat noodgedwongen zeer efficient om met materialen. Alles wordt vele malen opgelapt met uiteenlopende spullen. Veel dingen zien er versleten uit en er ligt weinig afval. Er wordt veel gebruik gemaakt van fiets- en paardetaxi's. Het gemotoriseerde verkeer stoot echter veel vieze uitlaatgassen uit. De fietsers en wandelaars ademen dat met gelatenheid in. De olie komt vooral uit Venezuela, maar Cuba heeft ook wat sterk verouderde eigen winning en raffinage. Benzine is voor de toerist overvloedig en goedkoop. We zien geen windturbines en slechts hier en daar een zonnepaneeltje. Het suikerriet lijkt niet te worden ingezet voor transportbrandstof. Er lijkt best wat suiker over te schieten want we zien veel dikke mensen.
We maken een lange reis, door naar Bayamo in het zuidoosten. Het is ook een rustige stad met mooie pleintjes waar veel mensen rondhangen. Het voelt als een dorp. Het is de Semana Santa, de week voor Pasen en we besluiten tot en met zaterdag te blijven. Volgens onze gids is er dan een straatfeest. De Heilige Week wordt gevierd met veel eigentijdse liturgie en muziek. We zien de voetwassing op donderdag en Paaswake op zaterdag vanaf de straat, de deuren van de kerk staan open. De kruisweg wordt op straat geoefend, alle staties worden met spelers uitgebeeld. Vrijdagavond zien we na afloop Jesus met een houten kruis op de fiets naar huis gaan.
De situatie met staatsbedrijven, particuliere bedrijven en prive-ondernemers is onoverzichtelijk. Veel Horeca en winkels zijn van de staat. Bij bedrijven met een beperkt en minder luxe aanbod zie je meer Cubanen en kun je heel goedkoop terecht met nationale pesos. Daar zie je ook vaak een rij staan. Er zijn ook zaken met een gemengd aanbod en publiek waar je afhankelijk van het product of je identiteit verschillend betaalt. Bij luxere zaken betaal je in convertibele pesos, hetgeen voor de gewone Cubaan een rib uit het lijf is. De westerse goederen zijn daar van hetzelfde prijs en kwaliteitsniveau als pakweg Blokker en Zeeman.

In Bayamo eten we in een klassiek staatsrestaurant. Voor de deur staat een klein rijtje. We kunnen al gauw naar binnen als we aan de bar een biertje bestellen. In het saaie maar smaakvolle interieur staan ongeveer tien tafels waarvan ruim de helft bezet is. We tellen hier zeven personeelsleden, kennelijk goed opgeleid en in gepaste beroepskleding. Op het menu staat een gepaneerde kipschnitzel en kip met rijst. Na enige onduidelijke communicatie besluit de serveerster dat we beide krijgen. Verder is het contact afwezig. We verkennen niet de mogelijkheid om een salade, patat, een toetje of koffie te bestellen. Op geen van de tafels zien we zoiets. De airco werkt niettemin perfect en staat op 16 graden. We eten snel onze kip en maken dat we wegkomen, lekker terug naar de 30 graden op het plein.
De gemiddelde Cubaan in een staatsbedrijf of bij de overheid verdient per maand 600 pesos, iets van 25 dollar ofwel 18 euro. Onderwijs, zorg, cultuur en huisvesting zijn gratis en de eerste levensbehoeften zijn goedkoop als ze verkrijgbaar zijn. De armoede is overal zichtbaar en de mensen kijken er niet vrolijk onder. Ze zijn kleinbehuisd en vrijwel niet in staat om hun huis te onderhouden. Als ze je wat vertellen of helpen vragen ze vaak wat geld. Ook specifiek zeep en kleren worden gevraagd.
Op eerste Paasdag komen we in Santiago aan. Dit keer niet met een airconditioned bus maar op een vrachtwagen gepakt met nog minstens 80 Cubanen. Leuk voor de afwisseling, maar we zien niet veel van de route. In Santiago is het meteen feest overdag. Er is een korte route langs de belangrijkste gebouwen die we met veel onderbrekingen toch nog afmaken. We ontmoeten Luis, een dansleraar die zeer minimalistisch kan leiden. Als de muziek niet goed is roept hij "misericordia", genade. Dat houden we er in. We gaan de volgende dag door naar Baracoa maar besluiten op de terugweg nog zeker een avondje Santiago te doen. Baracoa is een geisoleerd stadje op de oostpunt van Cuba. We proeven niet echt de exotische sfeer die de gids aangeeft, maar de natuur in de omgeving is uitzonderlijk. We bezoeken een landgoed met grotten, drinken cocosmelk en eindigen aan een strandje. We hebben een mooie gids van degelijke familie, maar hij is al voorzien van vrouw en kinderen.
Baracoa is het verste punt op Cuba. We gaan terug via Santiago, Camaguey en Santa Clara. Daar blijven we steeds maar een dagje. Carla loopt nu iedere galerie binnen. In Camaguey is het raak, we kopen een grote houten vrouwenfiguur en nog een kleine. Dit is een mooie oude stad. Santa Clara is minder mooi maar heeft toch wat meer uitgaans- en studentenleven en ook kwa kunst veel te bieden.
Bij het monument van Che Guevara in Santa Clara zien we op onze vertrekdag de oefening voor de parade van 1 mei, gewone vrolijke meisjes en jongens van rond de 17. Cubanen houden van harde muziek en hebben in hun kleine vervallen huisjes vaak enorme installaties staan. Niemand lijkt zich te ergeren. Het communisme lijkt hier nooit echt een grimmig karakter te hebben.